Değerli Dostlar; aşıklık geleneği bizim kültürümüzde ayrı bir öneme sahiptir.
Bağlamanın(sazın) teli ile aşığın dili bir olunca ortaya harika bir sonuç çıkmaktadır.
Sevgimizi, aşkımızı ve dertlerimizi dile getiririz. Dertler deyince o kadar geniş ki sadece kendi derdimizi değil toplumun bütün dertlerini ele alırız.
“Aşıklık geleneği” olsun bu günkü konumuz o zaman.
Âşıklık geleneğinde sazlı (telden), sazsız (dilden), doğaçlama yoluyla, kalemle (yazarak) veya birkaç özelliği birden taşıyan geleneğe bağlı olarak şiir söyleyenlere "âşık", bu söyleme biçimine "âşıklık - âşıklama", âşıkları yönlendiren kurallar bütününe de "âşıklık geleneği" adı verilir."
Bir toplulukta eskiden olmalarından ötürü saygın tutulup, kuşaktan kuşağa iletilen kültürel kalıntılar, alışkanlıklar, bilgi, töre ve davranışlar olarak ifade edilen Âşıklık geleneği diğer kültür değerlerinde olduğu gibi, belirli bir işlevi yerine getirmek, bir ihtiyacı karşılamak üzere geleneksel kültürün yarattığı kültür değeridir. Halk şiirinde Âşıkların şiirlerini dörtlük düzenine göre söylemesi gelenektendir. Yine dörtlük düzeninde hece ölçüsünü ve bu ölçünün yedili, sekizli, on birli olanlarını kullanmaları geleneğin belirgin örneklerindendir.
Âşıklık geleneklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Mahlas Alma
- Rüya Sonrası Âşık Olma. (Bade içme)
- Usta - Çırak
- Atışma - Karşılaşma
- Leb - değmez (dudak değmez)
- Askı (muamma)
- Dedim - Dedi Tarzı Söyleyiş
- Tarih Bildirme
- Nazire Söyleme
10. Saz(bağlama) çalma
Mahlas Alma
Mahlas, şairlerin yazdıkları şiirlerde asıl adlarının yerine kullandıkları takma ada denir. Halk edebiyatında mahlas geleneğe bağlı uygulanan bir kuraldır. Âşıkların çoğunun asıl ismi unutulmuş, mahlasları isim olarak kullanılır olmuştur. Dadaloğlu'nun asıl adı Veli, Sümmani'nin Hüseyin, Gevheri'nin Mehmet vb.'dir. Âşık geleneğe uygun olarak kullanacağı mahlası şu yollarla alır:
a) Mahlasını Kendi Seçerek Alma:
· Adını, soyadını mahlas olarak kullanır.
· Yaşayışına ve sanatına uygun olarak kendi seçtiği herhangi bir ismi mahlas olarak kullanır.
b) Bir Usta Âşıktan İmam, Pir ya da Mürşitten Alma.
· Usta Âşık çırağı sınava tabi tutar.
· Usta Âşık çırağının durumuna göre bir mahlası uygun görür.
· Şeyh ve pirin manevi tesiriyle mahlas alır.
c) Rüyasında bade içerken alma.
Nazire Söyleme
Nazire bir şairin şiirini diğer bir şair tarafından aynı uyak ve ölçüde benzer bir biçimde yazma demektir.
Saz (bağlama) Çalma
Saz(bağlama), Âşık için ilhamı kamçılayan bir alet olup Âşıklık geleneğinin en önemli unsurlarından biridir.
Ne mutlu; tel ile dili birleştirip bizlere sunana. Şöyle de diyebiliriz; ne mutlu, saz ile sözü birleştirip bizlere sunana.
Yazımız hazırlanırken “turkedebiyati.org” sayfasından faydalanılmıştır.